سنگ بگماتیت چیست ؟

محققان در طول چند دهه اخیر به روش های مختلفی پگماتیت ها را مطالعه و طبقه بندی نموده اند اگرچه در میان افراد متخصص در زمینه مطالعه سنگهای گرانیتی و به ویژه پگماتیت ها دیوید لاندن (David London) از محققان صاحب سخن می باشد. متن زیر ترجمه ای اینجانب از بخش اول کتاب ایشان در زمینه پگماتیت ها می باشد که در سال 2008 و به عنوان چاپ مخصوص مجله کانی شناسان کانادایی (The Canadian Mineralogist) به چاپ رسیده است:

 پگماتیت در حقیقت یک سنگ آذرین به ویژه از خانواده گرانیت ها می باشد ( دارای ترکیب شیمیایی شبیه خانواده گرانیت ها می باشد) که از سایر سنگهای آذرین به وسیله یک و یا هردو از ویژگیهای زیر تشخیص داده می شود. 

1.  بافت خیلی درشت دانه ولی متغیر در اندازه دانه ها به این معنی که دانه ها میتوانند اندازه های متفاوتی داشته باشند. شایان ذکر است که این متغییر بودن کاملا متفاوت و قابل تشخیص از بافت پورفیری می باشد.
2. فراوانی بافت اسکلتی ، گرافیکی و یا سایر بافتهای  (عادتهای رشدی) شدیدا جهت دار

این سنگ می تواند به صورت توده های همگون (Homogenous) با مرزهای مشخص تا توده های زونه در داخل سنگهای آذرین و یا دگرگونی یافت شود.

در توصیف بالا آذرین به معنی نشات گرفته از یک ماگمای سیلیکاته است که شامل مذاب سیلیکاته می شود. به عبارت دیگر فاز مایع که میتواند شامل کریستال یا حباب های گازی نیز باشد.

در این میان باید به خاطر داشت که اگرچه پگماتیت ها در بیشتر موارد منشا آذرین دارند، اما نباید تاثیر محلول های هیدروترمال را از یاد برد.

نکته قابل توجه دیگر این است که اگرچه پگماتیت ها در بیشتر موارد ترکیب گرانیتی دارند، اما این سنگها میتوانند ترکیبات دیگری از جمله سنگهای فوق بازیک، مافیک، سینیت و کربناتیت آذرین نیز داشته باشند.

در انتها باید اضافه کرد که پگماتیت ها میتوانند حاوی کانی هایی باشند که قسمتی از سیستم های گرانیتی نیستند. به عنوان مثال بیشتر پگماتیت های لیتیوم دار حاوی ترکیباتی از اسپاجمین یا پیروکسن لیتیوم دار (Spodumene)، پتالیت یا فلدسپاتونید لیتیوم دار (Petalite)، مونت براسیت یا فسفات فلئور دار (fluorophosphate) و کوارتز می باشند.

توضیح عکس: نمونه ای از تورمالین های هندوانه ای پگماتیت کوه میکا در استان مین ایالات متحده آمریکا (Mount Mica, Maine, United state) (عکس از آرشیو شخصی زینب آزادبخت)