سنگ گرانیت نهبندان 1

 

                  

                        

         

         

     

 

 

درباره نهبندان و سربیشه

شهرستان نهبندان با 41102 کیلومتر مربع وسعت ، جنوبی ترین شهر استان خراسان جنوبی است . این شهر در طول جغرافیایی 60 درجه و 30 دقیقه و عرض جغرافیایی 31 درجه و 33 دقیقه و در ارتفاع 1196 متری از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است . شهرستان نهبندان به اقتضای موقعیت طبیعی آن و مجاورت با کویر ، دشتی نسبتاً وسیع واقع شده است . از نظر ناهمواری این شهرستان در شمال مشتمل بر ارتفاعاتی است که قلل آن به 2500 متر می رسد کوه سرخ – کوه بیدمشک – کوه بوبک از جمله این ارتفاعات است .

پیشینه تاریـخی

در زمانی که سیستان و قهستان به عنوان دو منطقه حاکم نشین مطرح بوده اند «نه» و «بندان» دو مرکز مهم حکومتی بر شمرده می شده اند که برای هر کدام نایب الحکومه ای از سوی حاکم انتخاب می شده است. در این بین «نه» بزرگتر و مهمتر از «بندان» بوده است و همچنین به دلیل تعدادی شهر با نام «نه» در سطح کشور برای معرفی این منطقه «نه» را به همراه «بندان» می گفته اند، بعدها با مرکزیت و توسعه «نه» این شهر «نهبندان» نام گرفته است. اشاراتی که به پیشینه تاریخی نهبندان در قبل از اسلام در منابع تاریخی شده بسیار محدود است. یکی از منابع مستقل و کم نظیر راجع به ایران ، تقریباً مربوط است به زمان تولد مسیح که به صورت یک سفرنامه تلخیص شده از ایزودور خاراکسی به دست آمده و بیشتر از لحاظ اطلاعات راجع به شرق ایران مورد توجه می باشد. از اظهارات خاراکسی چنین استنباط می شود که نیه یا نه واقع در حاشیه شرق لوت در سمت جنوب شهر مهمی بوده است. منبع دوم که البته در دوران اسلامی تالیف شده، نزهه القلوب است اثر حمدالله ابن ابی بکر، وی نه را از اقلیم سوم بر می شمارد که آن را اردشیر بابکان مؤسس سلسله ساسانیان که از 226 تا 241 ه . ق پادشاهی کرد، ساخته است. حمدالله مستوفی می گوید: چون اردشیر در مفازه شهر نه بساخت، شاپور بن اردشیر حاکم خراسان بود. از پدر آن شهر را در خواست کرد و او مضایقه نمود شاپور را غیرت آمد و آنجا ( نیشابور ) تجدید عمارت کرد و نه شاپور (نیشابور) نام نهاد.

شهرستان نهبندان با 26094 کیلومتر مربع مساحت ، جنوبی ترین شهرستان استان خراسان جنوبی است . این شهر در طول جغرافیائی 60 درجه و 30 دقیقه و عرض جغرافیائی 31 درجه و 33 دقیقه و در ارتفاع 1196 متری از سطح دریای آزاد قرار گرفته است . شهرستان نهبندان از شرق به کشور افغانستان از شمال به شهرستان سربیشه ، از غرب به شهرستان بیرجند و از جنوبی غربی به استان کرمان و از جنوب شرقی به استان سیستان و بلوچستان محدود میشود . شهرستان نهبندان بزرگترین شهرستان استان از نظر وسعت میباشد . جمعیت شهرستان در سال 1386 ، 59799 نفر بوده که 4/10 درصد از جمعیت استان را به خود اختصاص داده است . این شهرستان در محل تلاقی سه استان بزرگ خراسان جنوبی ، سیستان و بلوچستان و کرمان قرار گرفته و حدود 120 کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد . بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در پایان سال 1386 این شهرستان دارای دو بخش ، دو نقطه شهری ، پنج دهستان و 375 آبادی دارای سکنه است . اقلیم شهرستان ، گرم و خشک میباشد . در مورد وجه تسمیه نهبندان این نظریه وجود دارد که نه یا نیه در فارسی به معنی شهر است و در گذشته بیشتر درتاریخ از این شهر به نام نه یا نیه یاد کرده اند و تماما از قرن هفتم به بعد نهبندان نامیده شده است . شهرستان نهبندان بعنوان یکی از محرومترین مناطق استان و کشور که نه تنها مورد بی مهری طبیعت قرار گرفته (وجود گرمای شدید تابستان ، بادهای 120 روزه سیستان ، شرایط نامساعد جوی و …) بلکه بدلیل فاصله زیاد از مراکز تصمیم گیری طی سنوات قبل از تقسیم استان خراسان بزرگ ، مورد کم توجهی مسئولین قرار گرفته است . وجود پتانسیل ها و معادن ارزشمند مواد معدنی که بعضا در سطح کشور منحصر بفرد میباشند جزء امتیازات و نعمات ارزشمندی است که در صورت برنامه ریزی اصولی جهت بهره برداری میتواند به میزان قابل توجهی بر اقتصاد و بدنبال خود رشد شاخص های فرهنگی و امنیتی منطقه تاثیر گذار باشد . وجود ذخایر ارزشمند گرانیت در منطقه شاهکوه، بندان ، چاره زرد و خواجه دو چاهی … ، سرب و لاستونیت و سیلیس در منطقه دهسلم ، آنتی موان در منطقه حیدر آباد ، منیزیت، گارنت و چند نقطه در اقصی نقاط منطقه بیانگر اهمیت معدنی شهرستان نهبندان میباشد .

روستای دهسلم نهبندان

دهسلم مردمانی خونگرم و مقاوم دارد …

روستای دهسلـم واقـع در شهرستـان نهبنـدان و در 100 کیلومتر ی جنوب غربی این شهرستان واقع شده است . ارتفاع از سطح دریا 85 متر و مساحتی در حدود 2000 هکتار دارد و دارای 2 نمکزار کوچک و بزرگ است. روستـای دهسلـم روستایی سر سبـز در دل کویـر است کـه به داشتن نخلستان های سرسبز، معروف می باشد. دهسلم مردمانی خونگرم و مقاوم دارد که در زیر گرمای شدید کویر بهشتی این چنین برای خود ساخته اند. حصیر بافی از جمله صنایع دستی رایج این روستا می باشد.

قلعه نهبنـدان دوره تاریخی – اسلامی

قلعه دردوران اسلامی تا دوران صفویه فعال …

قلعه عظیم نهبندان که از خشت و چینه ساخته شده در داخل شهر نهبندان قرارگرفته با توجه به نقشه بنا و اشیاءسفالی بدست آمده سابقه تاریخی آن به دوران قبل از اسلام یعنی دوران اشکانی و ساسانی برمی گردد. قلعه دردوران اسلامی تا دوران صفویه فعال بوده و در دوره صفویه بطور کامل متروک شده است وجود این قلعه صحت ادعای بعضی منابع تاریخی کـه سـابـقه شهـر نهبنـدان را بـه دوران پیـش از اسـلام می رسانند، تایید می کند.

آسبادهای نهبنـدان دوره قاجار

دامنه بادهای 120روزه سیستان تا این منطقه …

شرایط دشوار طبیعی مناطق کویری و بیابانی ایران باعث شده تا مردم کویر نشین از ابتکار و خلاقیت خود استفاده کرده و با حداکثر بهره گیری از عوامل و شرایط طبیعی آنرا در اختیار خود درآوردند. آسبادهای نهبندان از جمله این خلاقیتها هستند که در اکثر مناطق جنوب خراسان بخصوص روستاهای شهرستان نهبندان دیده می شوند منطقه نهبندان بدلیل گسترش دامنه بادهای 120روزه سیستان تا این منطقه از این نظر امتیاز ویژه ای دارد. بیشترین تعدادآسبادها در داخل شهر نه قرارداشته است . از دیگر روستاهایی این شهرستان که دارای آسباد می باشند می توان از روستاهای چهار فرسخ، گوند، خوانشرف، میغان و … نام برد.

مزار سیـد علی

این آرامگاه در سالهای اخیر …

آرامگاه امامزاده سید علی در نود کیلومتری شمال شهر نهبندان واقع شده و مورد توجه خاص پیروان اهل بیت ( ع ) است . این آرامگاه در سالهای اخیر توسط اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان نهبندان بنا شده و هر روز میـزبان صدها زائر و مسافر خستـه است که در جاده نهبنـدان – زاهـدان در حال تـردد می باشند .

شهرستان سربیشه به مرکزیت شهر سربیشه با مساحتی معادل 8251 کیلومتر مربع در شرق ایران ، حاشیه شمال شرقی دشت لوت و در جنوب شرقی شهرستان بیرجند و در محور بین المللی بیرجند- زاهدان واقع گردیده است که از شمال و غرب به شهرستان بیرجند و از جنوب به شهرستان نهبندان و از شرق به کشور افغانستان محدود بوده و طول مرز مشترک آن با کشور افغانستان حدود 110 کیلومتر می باشد. شهر سربیشه در فاصله 66 کیلومتری بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی واقع گردیده است .پیشینه تاریـخی در کتابهای تاریخی بهارستان ، نزهه القلوب و معجم البلدان از سربیشه و مومن آباد و نهارجان اسم برده شده

است و مساجد و آثار کهنه شهر مورد توجه سیاحان قرار گرفته است . به نقل از مرحوم آیت ا… آیتی در کتاب بهارستان سربیشه شهری است قدیمی که قبل از اسلام مردم آن زرتشتی بوده اند و در کتاب نزهه القلوب اثر حمدا… مستوفی از آن یاد شده است وی در این کتاب می گوید ابوبکر علی ابن الحسن قهستانی ممدوح فرخی سیستانی از این شهر بوده که در شمار علما و ادبای عصر سلطان محمود غزنوی به حساب می آمده است . در وجه تسمیه شهر سربیشه گفته شده است چون زمین قسمت جنوب شهر، آبخیز و سرسبز بوده و شهر در مدخل این محل قرار داشته است به آن سربیشه گفته اند اقوال دیگری نیز گفته شده از قبیل سرد بیشه که بدلیل سردی هوا به این نام معروف بوده و به مرور زمان حرف ‹‹د›› حذف شده است .مسجد جامع پخت دوره قاجار
این مسجد در داخل روستای پخت در فاصله حدود 10 کیلومتری غرب سربیشه قرار دارد . مهمترین عناصر معماری آن عبارتند از سر در ورودی ، دالان ، صحن مرکزی و شبستان ، سر در ورودی دارای طاق جناغی است که عرض دهانه آن 310 سانتیمتر است و پوشش سقف آن از نوع گنبد های کم خیز است . مسیر قنات از داخل صحن مسجد عبور می کند . ورودی شبستان در ضلع جنوب شرقی حیاط قرار دارد و بالای در ورودی کتیبه ای گچی وجود دارد که در آن به نام بانی مسجد یـعنی امیـر محمـد خان خزیـمه و تاریـخ ساخت مسجد ( 1191 هـ .ق ) اشاره شده است .باغ و عمارت مود ( قلعه باغ مود ) زندیـه – قاجار
باغ و قلعه مود در شهر مود، از توابع شهرستان سربیشه قرار دارد. این بنا با مساحت 60270 متر مربع دارای یک حصار و بیست برج مدور است که با فاصله های مشخصی در حصار باغ قرار دارند. علاوه بر برج ها، یک خندق به عرض تقریبا ده متر در دور تا دور حصار حفر شده و دفاع از قلعه را آسانتر می نموده است. ورودی اصلی باغ در میانه ضلع شمالی آن قرار دارد و در دو طرف ورودی، دو برج و دو اتاق کوچک جهت سکونت نگهبانان دیـده می شـود. در داخـل قلعـه بقایایی از یک بنـای قدیمی – عمارتی تشریفاتی – شامل چند ایوان، بقایای یک هشتی، راهروها و اتاق ها بر جای مانده است. در مرکز این باغ عمارتی قرار دارد که ویژگی های معماری آن متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است.روستای ماخونیک
ماخونیک در شرق ایران و در شهرستان تازه تأسیس سربیشه از استان خراسان جنوبی واقع شده است. ماخونیک در جلگه ای به همین نام که متشکل از 12 روستا و ماخونیک بزرگترین و احتمالاً قدیمی ترین آنهاست قرار گرفته است. این روستا در جنوب شرق شهرستان بیرجند در 60 درجه و 24 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی در 143 کیلومتری بیرجند (مرکز استان) و 78 کیلومتری سربیشه میان کوه و تپه ها محصور شده است در سرشماری صورت گرفته در سال 1385 متشکل از 126 خانوار و 725 نفر جمعیت بوده است.وجه تسمیه اقوال متعددی در زمینه وجه تسمیه روستا وجود دارد . در اسناد قدیمی (حجت) که تاریخ نگارش بعضی از آنها به سیصد سال قبل می رسد نام روستا مادخنیک ذکر شده است که مرکب از دو جزء « مـاد» و «خنـیک یا خونیـک» می باشد . ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر و مملکت است و مجموعاً به نام شهر ماخونیک می باشد. همچنین ماخونیک از سه جزء «ما» «خونی» «ایک» تشکیل شده که خونی در عربی به معنی چشمه است و ماخونیک شاید به معنی چشمه ماد باشد. پیشینه درباره پیشینه روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوب وجود ندارد، ولی از شواهد چنین برمی آید که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و عشایر بوده اند و در دوره های بعد در منطقه ماخونیک به ویژه در روستای ماخونیک سکونت گزیده اند. وجود سنگ نگاره ای در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش های چوپانی و بسیار قدیمی بر روی آن نقش بسته نیز گواهی بر قدمت سکونت در ماخونیک است. از مجموعه نگاره های ماخونیک نقش بز در کنار درخت سرو شباهت زیادی با نقش بز در سنگ نگاره لاخ مزار دارد. این نوع نقش بُز که به میزان زیاد بر روی ظروف سفالی یافت شده اند ، بیشتر متعلق به دوران پیش از تاریخ به خصوص هزاره های دوم و چهارم پیش از میلاد می شوند سایر نقوش سنگ نگاره متعلق به دوران پس از آن به خصوص دوران اسلامی می باشد. از آثار تاریخی ماخونیک می توان سنگ سیاه «سنگ نگاره» ماخونیک ، بنای برج و قلعه ، برج گل انجیر ، منزل سرگردونی ، نادرمرده را ذکر کرد. مسکنروستای ماخونیک از نظر بافت کلی ، روستایی توده ای است که در دامنه کوه ماخونیک شکل گرفته است. سنگلاخ بودن و ناهمواری زمین، مسائل امنیتی ، رابطه خویشاوندی و شرایط اقلیمی از عواملی هستند که باعث کوچک و مجتمع شدن روستا شده است. خانه های روستا بُعد خاصی نداشته و معمولاً چهارگوش نیستند. برای ساخت خانه چون زمین مسطح کمتر وجود داشته شیب تپه را مسطح کرده اند و بعضی جاها خانه ها همکف کوچه هاست و ارتفاع خانه ها از 5/1 متر فراتر نمی رود. در گذشته برای بستن در شصت تا هشتاد سانتی متری خانه ها از تعدادی بوته که با طناب به هم بسته می شد، استفاده می کردند. بعدها درها را از تنه درخت و بدون میخ به صورت یک تکه استفاده می نمودند . دیوار خانه ها با سنگ و گل ساخته شده و سقف را از تنه درختان محلی و بوته می پوشانند. پشت بـام خانه ها بیشتر بیضی و آبریز آن از سنگ یا چوب ساخته شده است. خویشاوندی نیز در بافت روستا بی تأثیر نبوده و براساس قوانین اجتماعی روستا هر شخصی علاوه بر مالکیت خانه خود مالک محدوده جلوی خانه اش نیز هست و به غیر از خانواده و اقوام نزدیک کسی حق ندارد در جلوی خانه اش خانه ای بسازد. از نظر شرایط اقلیمی نیز باتوجه به سرمای سخت زمستان و کمبود مصالح خانه ها در دل زمین به طور فشرده در کنار یکدیگر ساخته شده اند که همه این موارد نشان دهنده ابتدایی ترین نوع سکونت در این روستا است.وضعیت اقتصادیاقتصاد روستای ماخونیک تا چند سال قبل، اقتصادی مصرفی بوده است و کشاورزی و دامداری گرچه معیشت اغلب مردم ماخونیک است ولی به شکل بسیار ابتدایی و محدود می باشد. هنوز بعضی از اهالی قسمتی از مایحتاج خود را از راه جمع آوری غلات ، میوه ها و علف های کوهستانی تأمین می نمایند. برای اینکه محصولات مدت بیشتری تازه بماند و فاسد نشود آنها را در کر(kor) یا کنیک(kanik ) می گذارند. کشاورزی عمده ترین کار و کسب مردم کشاورزی است در حالی که تمامی زمین های کشاورزی آنها به 4 هکتار هم نمی رسد تازه از این مقدار زمین روستاهای دیگر نیز شریک هستند ، چرا که این 4 هکتار در 3 مزرعه پراکنده است. چون در مزرعه ماخونیک زمین ها عین(خوب) و دال(بد) هستند به همین دلیل مزرعه را چند قسمت کرده و هر قسمتی را جداگاه بین تمامی مالکان تقسیم کرده اند و باز برای آنکه در موقع تقسیم زمین موروثی حقی از کسی ضایع نشود هر کرتی را جداگانه میان وراث تقسیم می کنند خلاصه آنقدر کرتها را به وسیله مرز خاکی یا سنگ تقسیـم کرده اند که بسیاری از آنها از 2 متر مربع بزرگتر نیستند . کم نیست کرتی که به واسطه تعدد مالکان، دو یا سه نوع محصول در آن کشت می شود . نکته قابل توجه اینکه مبنای باز و بستن آب استخر در این روستا هنوز طلوع و غروب خورشید است. روستای چنشت ( روستای هدف گردشگری )این روستا در 65 کیلومتری شهر سر بیشه و 35 کیلومتری شهر مود در منطقه ای کوهستانی قرار دارد که از نقاط ییلاقی شهرستان و استان به حساب می آید . جمعیت روستا حدود 350 نفر است و معیشت اصلی مردم باغداری ، کشاورزی و مرغداری است . عمده محصول کشاورزی ، بادام ، عناب ، انگور ، سیب و انار می باشد . این روستا به دلیل ویژگی های فرهنگی همچون پوشاک سنتی، غذاها، موسیقی سنتی، بازی ها ،مراسمی همچون ازدواج ، تولد و مرگ بسیار شاخص و چشمگیر است . از همین رو جزء روستاهای جذاب منطقه به حساب می آید . از نقاط دیدنی و زیارتی روستا می توان به مزار سید حامد علوی ، غار چنشت و غار چهل چاه اشاره کرد .

غار چنشت
غار چنشت در ارتفاعات شمال روستای چنشت از توابع شهرستان سر بیشه قرار دارد . این غار حدود 60 متر طول دارد و بر اثر عوامل درونی زمین و وقوع زلزله ایجاد شده . عبور از قسمت های مختلف آن گاه به سختی امکان پذیر است و فضاهایی نیز وجود دارد که ارتفاع آنها به بیش از 10 متر می رسد .در دهانه ورودی غار آثار یک سازه آجری وجود دارد که شامل دو دیوار در طرفین دهانه است . آثار موجود در داخل غار شامل چوب ، پارچه و استخوانهای در هم شکسته انسان است که این آثار مربوط به قرون پنجم تا نهم ه . ق است